خرد جمعي (Common Sense)، را حس عمومی یا عرف عام نيز ترجمه كرده اند. اما، براي تفهيم بيشتر موضوع ، بنده آن را به معنی"جان جمعي و روح جمعي" گرفته ام(خرد جمعی را به سخنی می توان ضمیر ناخودآگاه کالبد جامعه دانست).فيلسوفان و روانشناسان، ماهيت و هويت كل را چيزي مستقل از جزء مي دانند؛ هر چند كه خود از تجميع جزء حاصل شده است(tektology ونظريه گشتالت).به سخني ديگر، كل، صاحب ديناميزم يا دارای جان مجزایی هست. كه مستقل ازجمع حسابی اجزاي تشكيل دهنده آن بوده و بر مجموعه حاكم است (مثال عيني، رابطه سلول و بدن و يا رابطه شخص و اجتماع). درك اين موضوع، به عنوان ابزاري اساسي براي همه انسانها، به ويژه مديران كلان جامعه، از ضروريات ادراکیست. زيرا در درك و فهم مكاميزم ها و ديناميزم هاي جامعه، بسيار ياري بخش است. این روش باعث تحول شگرفی در بینش نوع بشر و به وجود آمدن علوم جدیدی مثل Gnosiology ، یا علم مطالعه ی فلسفی دانش شده است.
حکم کسی که قتلی انجام می دهد، به مانند حکم کسی است که همه انسان ها را کشته است! نیز برپایه این منطق استوار است. یا برعکس اگر کسی به انسانی نیکی کرده باشد، مثل آن است که به بشریت نیکی کرده است!
اين منطق را به كل حيات نيز مي شود تعميم داد.حیات دارای یک جان یا روح واحده است.هر چیزی که در کل آن یافت می شود، عینا در جزء آن نیز صادق است. همان چیزی که اندیشمندان قدیم به آن"وحدت در کثرت و کثرت در وحدت می گفتند" و امروزی ها آن را "جهان هولوگرافیک" می نامند.در اینجا نیز اگر کسی به موجودی نیکی کرده باشد، به کل کاینات نیکی کرده است.انفاق در راه خدا نیز همین معنی را می دهد.
ما در اينجا، از بحث فلسفي مسئله، گذرا عبور مي كنيم. زيرا موضوع ما آن نيست. بلكه با استفاده از اين قاعده مهم، سعي در تفهيم مسئله بسیار مهم تر، یعنی آزرده شدن جان و روح کاینات هستیم. که در اثر تخریب محیط زیست و به هم خوردن انتظام حیات، اتفاق افتاده است. تخریب بی مهابای منابع تجدید ناشدنی(از بین رفتن جنگل ها، مراتع، زمین های قابل کشت، معادن و سایر منابع طبیعی، و تخریب منابع آب و آلوده شدن اقیانوس ها و دریاها)، یعنی ثروت طبیعی بشر، یا به سخنی صحیح تر تنها ثروت واقعی بشر، و خدایان و ولی نعمتان او. نشانه های این افسردگی، به وضوح، از سیل های سهمگین، سونومی ها، زلزله ها و قحط سالی های وحشتناک پیداست. در کشور ما نیز، خشک شدن دریاچه ها و(بزرگترین آن ها، دریاچه اورمیه، که درحال خشک شدن سریع است، و متاسفانه هنوز مردم و مسئولین اشرافیت کافی به عمق فاجعه ندارند؛ چرا که به دلیل واقع شدن این دریاچه در کلیدر باران زایی کشور، در صورت خشک شدن آن، فاجعه زیست محیطی و به دنبال آن فاجعه انسانی و اجتماعی، کل کشور را در خود خواهد بلعید!) و قحط سالی و سیل و زلزله، طلایه دار آن بحران عمومی است.
بشر در یکصد سال اخیر، هزاران برابر صد سال های دیگر تاریخ حیاتش، دست به تخریب محیط زیست زده است(برابر گزارشات محیط زیست جهانی، مقدار اکسیژن جو زمین به 20% مقدار آن در یکصد سال قبل کاهش یافته است). این امر فرصت بازیابی و بازسازی منابع طبیعی، که از روند بسیار کند نیز برخوردار است، را از طبیعت گرفته است. روح کاینات، یا همان به سخن ما خرد جمعی کاینات، جداً دچار تالم گشته است. باید تجدید نظر اساسی در برنامه های اجتماعی و اقتصادی صورت گیرد.طبیعت چون آینه است. و نقش و کارنامه بشر را به وضوح نمایان می سازد. وقت آن فرا رسیده است که بگوییم:
"آینه چون نقش تو بنمود راست، خود شکن آینه شکستن خطاست!"
در هدف جویی ها و آرمانخواهی ها باید تجدید نظر شود.وقت آن فرا رسیده است که همه هدف جویی ها سمت و سوی حفاظت از منابع تجدید ناشدنی به خود بگیرد. وقت تنگ است. کشتی که همه در آن نشسته ایم، سوراخ شده است. و ما به جای پرداختن به موضوع و ترمیم آن، برسر جایگاه ها و اموال داخل کشتی، گوشت همدیگر را به دندان گرفته ايم. یک دعوای حیدری و صفدری تمام نشدنی! دست پخت دوستان نادان و دشمنان دانا! زمان آن فرا رسیده است، که تجدیدنظر اساسی در برنامه های اجتماعی – اقتصادی، به ویژه توسعه صنعتی، که هسته آن برنامه هاست، داشته باشیم.با نگاهی هوشیارانه به استفاده صحیح از منابع تجدید ناشدنی و حداکثر استفاده از انرژی های تجدید شونده.
اجازه بدهید در این جا، با ذکر مسایل عمومی و مبتلابه بشر، نگاهی نیز کلی به جایگاه صنعت و ديناميزم"صنعت و صناعت(تكنولوژي)"در جامعه خود داشته باشیم.برای فهم درست مسئله، ابتدا لازم است یک تعریف جامع از صنعت داشته باشیم.
در جواب اين پرسش كه "صنعت چيست؟" اكثر مردم و حتي خود صنعتگرها جواب هاي كليشه اي موجود در كتاب ها و مقالات را تحويل مي دهند. اما با كمي تامل در روابط و مناسبات جامعه، مسلماْ جواب هاي داده شده قانع كننده ذهن جستجو گر نخواهد بود.زيرا "صنعت" نه آن تعاريف داده شده، بلكه همان كليتي خواهد بود كه از همه اجتماع داخل و خارج (شامل، بحران ها و رونق هاي اجتماعي- اقتصادي و بحران ها و مزیت های طبيعي- جغرافيايي) متاثر است. به ويژه در جهان امروز، كه كوچكترين تغييري در گوشه گوشه يِ جهان، تاثير تعيين كننده اي بر وضعيت حياتي آن دارد.
پس صنعت، توليد و فراوري محصولات كشاورزي نيست! صنعت، كارخانه نيست! صنعت، حتي شهرك صنعتي نيست! صنعت، معدن و فراوري مواد معدني نيست! صنعت، لجستيك نيست! صنعت، توريزم نيست! و بالاخره، صنعت تجارت نيست! بلكه اين همه، اجزاي تشكيل دهنده آن هستند(جریان فیل مولانا: هرکسی از ظن خود شد یار من از درون من مجست اسرار من).
بلکه مجموع هدفمند آن ها یا مكانيزم آن، "صنعت" است، به سخنی دیگر: مجموع روابط و مناسبات تولیدی- اجتماعی، با ساختار و شبکه های پیچیده اش!(همان چیزی که در جوامع جهان سومی فهم و درک آن فراموش شده است). تازه با تعريف و مشخص نمودن "مكانيزم"، آنچه تا اينجاي قضيه ناپيدا بود، رخنمون مي شود. و آن "ديناميزم صنعتي است" كه همانند "جان يا روح" آن است. و كليت مستقل خود را به كرسي مي نشاند. و منظور ما در اين بحث روشن نمايي اين موضوع مغفول مانده در جامعه يمان مي باشد.
امروزه ،توسعه صنعتي خود از تكنولوژي هاي متنوعي بهره مند است. و تكنولوژي هاي مذكور نيز به نوبه خود، از مدل ها و الگوهاي جامع سود مي جويند. اجتماع صنعتي، به عنوان هسته محوري جامعه، نه تنها از مكانيزم هاي طراحي شده بسيار دقيق استفاده مي كند، بلكه به عنوان زير بخش برنامه كلان اقتصادي- اجتماعي، تابع شبكه عمومي آن است.اين كالبد در يك بده و بستان سود دو طرفه(win - win) با ساير بخش ها از يك طرف و با جامعه جهاني، از طرف ديگر در تعامل است. چانه زني هاي سياسي – اقتصادي، همسان با فعاليت اقتصادي- اجتماعي با بهره مندی از مزیت های نسبی، درجه و جايگاه ملت ها را در نظم جهاني روابط و مناسبات اقتصادي تعيين مي كند.
به نظر مي رسد، در حال حاضر جان وروح (خرد جمعي) توليد و صنعت در جامعه يمان نیز دچار آزردگي و خستگي است.براي درمان آن ضروري است دو كار زير انجام پذيرد:
- كليت برنامه توسعه اقتصادي- اجتماعي، با تعيين نقش هسته محوري صنعت، نقادانه مورد تجديد نظر جدي قرار گيرد.
- تكنولوژي توسعه صنعتي كشور، به تيغ جراحي مهندسي مجدد و مهندسي ارزش سپرده شده و سپس با آن همانند يك تكنولوژي رفتار شود(البته با تاکید اکید در به کارگیری دانش آن و فراموش نکردن این موضوع که با یک موجود زنده طرف هستیم).
سوال یا بیانیه خبرگزاری مهر!